Drodzy Czytelnicy, niestety czasy mamy równie ciekawe jak tydzień temu. Nie pozostaje nam więc nic innego niż stwierdzić, że „dziwny jest ten świat” i robić dalej swoje… pomagać i wspierać się wzajemnie. To właśnie w duchu pomocy dla uchodźców uciekających przed wojną, powstał projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wspomniany projekt aktu prawnego w sposób znaczący zmienia sytuację prawną Ukraińców, którzy przybyli na teren Polski w liczbie przekraczającej już milion osób! Zgodnie z daną Wam w zeszłym tygodniu obietnicą, postaram się przedstawić najważniejsze założenia projektu, jako że wiedza o statusie prawnym Ukraińców może być bardzo przydatna i praktyczna w najbliższych dniach, zwłaszcza dla osób aktywnie zaangażowanych w niesienie pomocy.

1. Legalizacja pobytu na terytorium Polski.

W pierwszej kolejności warto podkreślić, że jeżeli obywatel Ukrainy wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, w okresie od 24 lutego 2022 roku i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski, to jego pobyt w kraju uznaje się za legalny z mocy samego prawa w okresie 18 miesięcy licząc od 24 lutego 2022 roku[1]. Będzie istniała również możliwość przedłużenia okresu legalnego pobytu w Polsce. Jest to duże ułatwienie dla obywateli Ukrainy, których legalizacja pobytu do tej pory była możliwa jedynie na zasadach opisanych w ustawie o cudzoziemcach, które nijak nie przystawały do obecnej, szczególnej sytuacji.

2. Nadanie numeru PESEL.

Obywatel Ukrainy, którego pobyt w Polsce stał się legalny, na zasadzie wskazanej powyżej, otrzyma numer PESEL na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie gminy[2]. Pracownicy gminy będą pomagać wypełniać wnioski. Co ciekawe, jeżeli obywatel Ukrainy nie posiada dokumentu na podstawie którego możliwa byłaby weryfikacja jego tożsamości (dokument podróżny, Karta Polaka it.d.), wystarczającym będzie złożenia oświadczenia na temat własnej tożsamości, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Nadanie numeru PESEL będzie więc proste i możliwe nawet przy braku posiadania jakichkolwiek dokumentów potwierdzających tożsamość.

3. Wsparcie finansowe dla osób pomagającym Ukraińcom.

Projekt ustawy zakłada również, że każdemu kto zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie umowy zawartej z gminą nie dłużej niż za okres 60 dni[3]. Okres wypłaty świadczenia będzie mógł być przedłużony w szczególne uzasadnionych wypadkach. Wstępnie, Rząd przewiduje, że świadczenie będzie wynosiło 40 zł dziennie.

4. Legalizacja pracy.

Kolejnym, daleko idącym i ważnym ułatwieniem, jest kwestia legalizacji pracy. Obywatel Ukrainy będzie bowiem uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy jego pobyt uznaje się za legalny (z czym – jak już wiemy - nie będzie żadnego problemu) jeżeli podmiot powierzający wykonanie pracy (pracodawca) powiadomi w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania[4]. Pracodawca będzie mógł więc zalegalizować pracę Ukraińca, już po jej faktycznym powierzeniu i to za pośrednictwem Internetu, bez konieczności składania odwiedzin w urzędzie.

5. Legalizacja działalności gospodarczej.

Co bardzo ważne, obywatele Ukrainy, będą mogli podejmować i wykonywać działalność gospodarczą  na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele Polscy, jeżeli tylko uzyskali numer PESEL i przebywają w Polsce legalnie (nawet na zasadach legalizacji pobytu do 18 miesięcy)[5].

6. Opieka tymczasowa dla ukraińskich dzieci.

Katastrofa humanitarna związana z działaniami wojennymi na Ukrainie zbiera coraz większe żniwo. Niestety, nie jest rzadkością, że do Polski przybywają dzieci osierocone. Projekt ustawy pozwala ustanawiać dla takich małoletnich tak zwanego „tymczasowego opiekuna”, czyli osobę, która jest uprawniona do reprezentacji oraz sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. Procedura ma być niezwykle prosta, jako że sąd opiekuńczy ma rozpatrywać wniosek o ustanowienie opiekuna niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od wpłynięcia wniosku. Opiekunem będzie mogła zostać nawet osoba faktycznie zajmująca się dzieckiem a sąd będzie w niektórych sytuacjach uprawniony do rozpatrywania wniosku na bazie samych dokumentów, bez przesłuchania potencjalnego opiekuna i samego małoletniego[6].

7. Inne uprawnienia i kilka słów na koniec.

Projekt ustawy przewiduje także wiele innych rozwiązań prawnych, mających na celu ułatwić obywatelom Ukrainy pobyt i życie w Polsce. Przykładowo, projekt zakłada jednorazowe świadczenie pieniężne (300 zł) dla obywateli Ukrainy, darmową opiekę psychologiczną, darmową opiekę medyczną, zwolnienie z podatku od darowizn dla obywateli Ukrainy, dostęp do szkół i żłobków dla dzieci z Ukrainy, możliwość rozpoznania w kosztach uzyskania przychodu pomocy materialnej przeznaczonej dla obywateli Ukrainy, dostęp obywateli Ukrainy do świadczeń rodzinnych, wychowawczych oraz socjalnych.

Pamiętajmy, że ustawa jeszcze nie weszła w życie. Mamy do czynienia jedynie z jej projektem, który – miejmy nadzieję – szybko znajdzie się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Rzeczony projekt w sposób daleko idący poprawi sytuację prawną Ukraińców na terytorium Polski oraz de facto ułatwi obywatelem Polski świadczenie realnej pomocy dla uchodźców. Zachowajmy więc optymizm w tym dziwnym świecie i nie zapominajmy, że „ludzi dobrej woli jest więcej […]”