Praca jest gwarantem uzyskiwania stałych dochodów, daje nam poczucie bezpieczeństwa, zwłaszcza kiedy posiadamy zobowiązania finansowe, takie jak konieczność spłaty kredytu bankowego. Jeżeli lubimy swoją pracę, to daje nam ona również satysfakcję i poczucie spełnienia. Praca jest ważną częścią życia człowieka i jednym z elementów wpływających na poczucie stabilizacji i szczęścia. Nic więc dziwnego, że utrata pracy jest zaliczana do jednej z najbardziej stresujących sytuacji w życiu człowieka. Warto jest więc postawić pytanie, jak możemy bronić się przed utratą pracy? Polskie prawo pracy daje pracownikowi pewne narzędzia, chroniące go przed nieuzasadnionym lub niezgodnym z przepisami wypowiedzeniem umowy o pracę. W niniejszym artykule skupię się na omówieniu ochrony stosunku pracy pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Bezzasadne lub niezgodne z przepisami wypowiedzenie umowy o pracę

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że Kodeks pracy wprowadza instytucje pozwalające pracownikom zatrudnionym na umowę o prace, na obronę przed nieuzasadnionym lub naruszającym przepisy wypowiedzeniem umowy o pracę[1]. Ochrona nie przysługuje więc, gdy umowa została wypowiedziana w sposób zgodny z prawem a pracodawca kierował się uzasadnionymi motywami. Ważnym jest więc aby wiedzieć, kiedy umowa o prace na czas określony jest wypowiadana niezgodnie z przepisami lub bezzasadnie.

Naruszenie przepisów o wypowiadaniu, może polegać na niezachowaniu formy pisemnej oświadczenia o wypowiedzeniu (ustne zwolnienie z pracy jest wadliwe), na braku wskazania w tym oświadczeniu przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie, takich jak np. podjęcie przez pracownika działalności konkurencyjnej czy naruszenie dyscypliny pracy (pracodawca ma obowiązek pisemnie uzasadnić wypowiedzenie), na naruszeniu obowiązku konsultacji zamiaru wypowiedzenia z zakładową organizacją związkową (jeżeli związki zawodowe występują w zakładzie pracy)[2]. Bezzasadność wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony wystąpi natomiast wtedy, gdy pracownik wywiązuje się poprawnie ze swoich obowiązków a po stornie pracodawcy nie zachodzą obiektywne przyczyny organizacyjne, które uzasadniałyby redukcję zatrudnienia. Kwestia bezzasadności wypowiedzenia umowy o pracę nie została sprecyzowana w Kodeksie pracy. Każdy przypadek wypowiedzenia musi być więc oceniany indywidualnie, w kontekście konkretnej sytuacji zwalnianego pracownik.

Środki ochrony prawnej

Jeżeli pracownik uważa, że jego umowa o prace została wypowiedziana bezzasadnie lub niezgodnie z przepisami, to ma prawo wystąpić do sądu pracy z żądaniem orzeczenia o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu (gdyż termin wypowiedzenia upłynął), o przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Aby zobrazować powyższe uprawnienia posłużę się następującym przykładem.

Szymon pracował w pewnej korporacji, która zajmowała się obsługą kadrową firm na całym świecie. Praca na stanowisku zajmowanym przez Szymona, wymagała bardzo dobrej znajomości języka angielskiego, ponieważ w jej skład wchodziły częste kontakty z klientami zagranicznymi. Szymon wykonywał swoje obowiązki bardzo dobrze. Był sumiennym, pracowitym i rzetelnym pracownikiem oraz w sposób perfekcyjny posługiwał się językiem angielskim. Pewnego dnia Szymon popadł w konflikt z jednym ze sowich przełożonych, ponieważ nie oddał mu pożyczonych pieniędzy w umówionym terminie. Przełożony, dobry kolega szefa Szymona, poprosił szefa o zwolnienie Szymona z pracy w ramach zemsty za nieuregulowany dług. Szynom otrzymał pisemne wypowiedzenie umowy o pracę. Z ustnie zakomunikowanego uzasadnienia wynikało, że przyczyną zwolnienia jest niewystarczająca znajomość języka angielskiego oraz nierzetelne wykonywanie obowiązków.

W powyższej przedstawionej sytuacji, wypowiedzenie umowy o pracę Szymona, jest niezgodne z przepisami (brak pisemnego uzasadnienia) oraz bezzasadne (zemsta przełożonego, bez związku z rzeczywistym sposobem pracy Szymona). W takich sytuacjach pracownikowi przysługuje ochrona prawna.

Warto natomiast podkreślić, że także oczywiście wadliwe wypowiedzenia są skuteczne (powodują rozwiązanie umowy o pracę) i mogą być kwestionowane jedynie na drodze postępowania sądowego. Gdyby więc Szymon nadal chciał pracować w rzeczonej korporacji, mógłby wystąpić do sądu pracy z żądaniem przywrócenia do pracy (albo uznania wypowiedzenia za bezskuteczne jeżeli okres wypowiedzenia jeszcze nie upłynął). Jeżeli natomiast Szymon uznałby, że nie chce wracać do pracy ze względu na panujące tam animozje i złą atmosferę, mógłby wnieść do sądu pracy pozew o odszkodowanie.

Kończąc te krótkie rozważania, pragnę Was już teraz zaprosić do lektury naszych kolejnych artykułów. Ponadto, w przypadku wątpliwości lub potrzeby pomocy w rozwiązaniu Waszego problemu związanego z prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, zapraszam do kontaktu

[1] Art. 45 Kodeksu pracy

[2] Wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę może polegać również na naruszeniu kodeksowych i pozakodeksowych zakazów wypowiadania umów o pracę na czas określony, a także na nierespektowaniu reguł dokonywania wypowiedzeń w ramach zwolnień grupowych i zwolnień indywidualnych określonych w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Inne przejawy nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu pociągają za sobą odmienne skutki prawne. W niniejszym artykule zostały przedstawione jedynie najbardziej podstawowe naruszenia przepisów przy wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nieokreślony)