Drodzy Czytelnicy. Dzisiaj słów kilka o tytułowym zagadnieniu, z którym zetknąłem się sporządzając kilka dni temu umowę dzierżawy nieruchomości zawieranej między wspólnikiem spółki jawnej a samą spółką. Spółka jawna o której mówię, ma dwóch wspólników. Zgodnie z umową spółki, w zakresie czynności zwykłego zarządu do składania oświadczeń i podpisów w imieniu spółki upoważniony jest każdy wspólnik jednoosobowo. W zakresie przekraczającym czynności zwykłego zarządu, spółkę reprezentują dwaj wspólnicy działający łącznie. Zawarcie umowy dzierżawy nieruchomości, jest właśnie czynnością przekraczającą zwykły zarząd, a co za tym idzie, wymaga reprezentacji spółki przez obu wspólników łącznie.

Pojawiło się więc pytanie, czy wspólnik A, będący stroną umowy zawieranej ze spółką, może równocześnie podpisać umowę we własnym imieniu oraz wspólnie ze wspólnikiem B podpisać umowę w imieniu spółki? Analizując przepisy kodeksu spółek handlowych dotyczących spółki jawnej, nie znajdziemy żadnego ograniczenia w możliwości reprezentacji spółki w tym zakresie. Jednakże w doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że w takim przypadku należy odpowiednio zastosować przepisy Kodeksu cywilnego wykluczające możliwość zawierania umów „z samym sobą”.  Dokonywanie przez wspólników spółki jawnej czynności z zakresu reprezentacji jest zatem limitowane poprzez stosowanie art. 108 k.c. Oznacza to, że jeśli wspólnik spółki jawnej jest jednocześnie drugą stroną dokonywanej przez tę spółkę czynności prawnej, to – co do zasady – nie może on składać oświadczenia woli za spółkę. Nie wyklucza to natomiast możliwości reprezentowania spółki przez pozostałych wspólników[i]. Wyłączenie z procesu reprezentacji spółki jednego ze wspólników, z powołaniem się na art. 108 k.c., może jednak skutkować brakiem możliwości zachowania wymogów niezbędnych do reprezentacji spółki jawnej, w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje łączny sposób reprezentacji. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2013 roku, sygn. akt: IV CSK 332/12, wprost stwierdził, że wspólnik spółki jawnej nie może reprezentować spółki w umowie między nim a spółką oraz w sporze pomiędzy spółką a tym wspólnikiem.[ii]

Zignorowanie powyższych poglądów i dopuszczenie do reprezentowania spółki przez wspólnika, z którym spółka zawiera umowę, może skutkować nieważnością tejże umowy. Co w takiej sytuacji zrobić? Pewne sugestie możemy znaleźć również w orzecznictwie, a w szczególności w trzech wyrokach Sądu Najwyższego[iii]. Generalnie rzecz ujmując, zdaniem sądów, do wspólnika spółki jawnej reprezentującego spółkę i prowadzącego jej sprawy należy stosować odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Konkretnie, wskazuje się, że skoro sytuacja wspólnika spółki jawnej, który reprezentuje spółkę i prowadzi jej sprawy, zbliżona jest do sytuacji członka zarządu osoby prawnej, to odpowiednie stosowanie art. 210 § 1 k.s.h., regulującego analogiczne sytuacje, jest uzasadnione. Zgodnie natomiast z art. 210 § 1 k.s.h., mającym zastosowanie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Analogiczne zastosowanie powyższego przepisu w stosunku do spółki jawnej oznacza, że wspólnicy mogą powołać pełnomocnika, który imieniem spółki będzie zawierał umowę między spółką a jednym ze wspólników. Co prawda w doktrynie można spotkać się z krytyką poglądu o możliwości analogicznego zastosowania art. 210 § 1 k.s.h., lecz głosy krytykujące zazwyczaj nie przedstawiają alternatywnego rozwiązania problemu.

Zdaje się, że najbezpieczniejszą opcją, w przypadku zawierania umowy między spółką a wspólnikiem, który równocześnie miałby reprezentować spółkę, będzie więc powołanie przez wspólników pełnomocnika do zawarcia umowy. W razie potrzeby pomocy w tymże zakresie, pozostajemy do dyspozycji.